ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺴﻮﻱ ﺑﺮاﺑﺮﻱ,اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻌﻜﻮﺱ
طاهره حبیبی
ﺷﻜﺎﻑ جنسیتی در اکثریت جوامع سنتی یکی از شاخص‌ترین شکاف‌ها، در جریان زندگی افراد در طول تاریخ بوده؛ اما بعد از این‌که جوامع سنتی اندک اندک رو به مدرن شدن حرکت کرد، این شکاف‌ها هم به صورت چشم‌گیری کاهش یافت؛ اما به کلی از بین نرفته است. فرهنگ‌های جوامع سنتی، همیشه بر خلاف جوامع مدرن حرکت کرده و همیشه زن و مرد را از هم‌دیگر جدا دانسته و مدام میان آنان تمایز و تبعیض قایل شده است. این محرومیت‌ها و تبعیض‌ها، به گونه‌ی متفاوتی وجود دارد و حتا شرایط زندگی خصوصی مردم را نیز در امان نگذاشته است. بارزترین نمونه‌ی محرومیت‌ها در حوزه‌ی عمومی و در عرصه‌ی فعالیت‌های اجتماعی دیده می‌شود. جامعه برای زنان حوزه‌ی ممنوعه بوده و حضور و اشتراک در فعالیت‌های اجتماعی برای آنان خلاف اخلاق و هنجار و حتا جرم تلقی شده است.
نخستین مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی، پس از ختم دوره‌ی سیاهی طالبان، در کنفرانس «بن» رقم خورد و زنان پس از گذرندان یک دهه، شرایط ناسالم زندگی دوباره قدم در عرصه‌های اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی گذاشتند. طالبانی که ۲۶ سال پیش با ظاهر مذهبی واردجامعه‌ی افغانستان شده بودند و از مذهب برای توجیه حکومت بی‌رحمانه‌ی خود که فاقد هرگونه ارزش اخلاقی و مذهبی بود، بهره می‌جستند و مدام با وضع قوانین بر علیه زنان، محدودیت‌های بیشتر را در برابر زنان در جامعه‌ی افغانستان وضع می‌کردند و این هر روز شرایط را برای زنان تنگ‌تر می‌کرد و پای آن‌ها را از فعالیت‌های سیاسی که هیچ، حتي از فعالیت‌های اجتماعی و گشت‌وگذار در امکان عمومی نیز کوتاه می‌کرد.
با وجود آن‌که نقش مشارکت زنان در مسایل اجتماعی و سیاسی، در حکومت‌های پیش از طالبان هم چندان قابل لمس نبود؛ اما همان مشارکت نسبی هم که وجود داشت، با به قدرت رسیدن طالبان به کلی فراموش شد و حتي با وضع قوانین خاص خود، زنان را به کلی از صحنه‌ی تصمیم گیری‌های سیاسی و اجتماعی راندند.
نزدیک به بیست سال از پایه‌ریزی نظام جمهوری در افغانستان ؛ حضور زنان در سطوح تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی خیلی اندک به چشم می‌خورد و زنان همیشه در تصمیم‌گیری‌های سیاسی نقش سمبولیک را داشته و هنوز هم در حال تکرار شدن است؛ اما با آن هم که حضور زنان در مراجع تصمیم گیری‌های سیاسی اندک بوده، زنان هر روز تلاش می‌کنند، باور مردان محافظه‌کار را که زنان برای رهبری مناسب نیستند، تغییر دهند.
با آن که هنوز هم سیاست و اداره‌ی امور اجتماعی در جامعه‌ی امروزی افغانستان همواره یک امر مردانه پنداشته شده و حضور چشم‌گیر زنان در این عرصه، غایب بوده است.
در سال ۲۰۲۲ ما شاهد بحران‌های چند لایه و ترکیبی بودیم که در سراسر جهان وجود داشت. از افزایش هزینه‌های زندگی، ادامه بقایای دنیاگیری کرونا، تغییرات شدید اقلیم و همچنین نزاع‌ها و مهاجرت‌هایی با مقیاس بالا از جمله مهم‌ترین موارد بودند. در چنین شرایطی حرکت جهانی به‌سوی برابری جنسیتی به‌نوعی متوقف شده و یا کند می‌شود.
وقتی رهبران دنیا با شوک‌های اقتصادی و سیاسی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، ریسک عکس‌شدن روند بهبود برابری جنسیتی نیز وجود دارد. زیرا نه‌تنها میلیون‌ها زن از فرصت‌های اقتصادی خود محروم می‌شوند، بلکه درگیری در مسائل اقتصادی و سیاسی، تمرکز و توجه را از برابری جنسیتی به‌سوی سایر مسائل منحرف می‌کند و روند جهانی آن از دست می‌رود.
شاخص جهانی شکاف جنسیتی که توسط مجمع جهانی اقتصاد محاسبه می‌شود، وضعیت فعلی برابری جنسیتی در سراسر جهان را در چهار بعد اصلی مورد مطالعه قرار می‌دهد:
• مشارکت اقتصادی و فرصت‌ه
• ﻭﺯﺵ دستیابی به تحصیل و آم
• سلامتی و بقا
• توانمندسازی سیاسی
این شاخص را می‌توان ماندگار‌ترین شاخص در زمینه برابری جنسیتی دانست که از سال ۲۰۰۶ تا به امروز به‌صورت مستمر شکاف بین جنسیتی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
امسال ۱۴۶ کشور را در رابطه به نقش زنان در امور اجتماعی، سیاسی، تعلیم و صحی مورد بررسی قرار ﮔﺮﻓﺖ ك در این بررسی افغانستان در آخرین رده «۱۴۶» قرار گرفته است.
نزدیک به یازده ماه قبل طالبان در افغانستان به قدرت رسیدند و در این جریان افغانستان در بخش شاخص شکاف جنسیتی میان مرد و زن در رده اخیر یعنی ۱۴۶ قرار گرفته است.
و اﻳﻦ ﺩﺭﺣﺎﻝ اﺳﺖ ك بسته ماندن مکتب‌های دخترانه,ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻥ ﻫﺎ و ﻣﻨﻊ ﺯﻧﺎﻥ اﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ در افغانستان، پیامد‌های ویرانگری را به دختران و خانوادهﻫﺎ در این کشور خواهد داﺷﺖ.
