چشم اندازی بر سیاست خارجی طالبان
بقلم نجیب طهماس
مقدمه
درین مقاله سیاست خارجی طالبان را در محور مشروعیت منطقه‌اى و بین‌المللی مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.
سکوت جهانی در برابر اپارتاید ملیتی و جنسیتی آنچه که در حاکمیت امارت طالبان میگذرد نمایانگر آنست که معقوله های دموکراسی آزادی بیان انتخابات حقوق زن و غیره بار اهمیت واقعی خود را از دست داده است . مردم سالاری تنها یک واژهٔ بیش نبوده که شاید به ناحق درپی این ارمان مردم افغانستان جانهای خودرا به قربانی دادند. امارت اسلامی طالبان در بنیاد به دموکراسی انتخابات آزادی بیان حقوق متساوی مرد و زن قانون اساسی و بقیه بنیه های نظام مردم سالاری در دنیایی امروزی باور ندارند. بنأ نیاز به مشروعیت داخلی ندارند. مردم افغانستان در حاکمیت امروزی طالبان امنیت روانی و حقوقی و فیزیکی ندارند. در شهر ها و اطراف فضای تاریک توهم با حاکمیت مطلق زور تهدید فشار بی باز خاستی بر روان مردم حاکم است. اکثر شهر نشینان دریچه امید برای بهبود آینده خود و فرزندان خود را تاریک می بینند. شما نمونه های فرار ملت را تا امروز مشاعده میکنید. و اگر حاکمیت طالبان استبداد نیست به کدام دلیل قانونی حق مسافرت را برای شهروندان افغانستان سلب نموده به هزار بهانهٔ مجوز سفر برای اجرا نمیکنند. طالبان آگاهی کامل دارند که اگر ۲ ملیون جلد پاسپورت در سال صادر کنند در داخل متقاضی دارد. ملت به سطوح آمده است. تمامی از منسوبین سکتور دفاع و امنیت مامورین اسبق جمهوریت در طی مراحل بیومتریک برای اخذ پاسپورت مشکل دارند. اکثر آنها تهدید به مرگ و یا لادرک شدند. امارت طالبان ملت را گروگان گرفته است.
طالبان مشروعیت منطقه‌ء خود را تا حد نیاز از کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه به دست آورده‌اند.
مشروعیت بین المللی طالبان منحصر به ایجاد یک تجمع بزرگ بین‌المللی که هم بلاک شرق و هم بلاک غرب شامل آن باشد تا هنوز اجرایی نیست.
به نظر میرسد جهان برای تشکیل اجماع بین‌المللی در حمایت از سیاست رابطه و همکاری به جای انزوا عملاً وارد فاز مهم گردیده است. هنوز زود است تا روی چگونگی انتخاب دنیا درین معامله مُهر تائید و رد گذاشت. اما آنچه مسلم است تحقق این پروسه چالش های سراراهی خود خواهد داشت و این چالشها در دراز مدت مصیبت آور خواهد بود.
تاهنوز کشور های منطقه در تعامل با طالبان در تبانی و به مشوره یکدیگر پیش میروند. هر کشور در منطقه سعی میکند تا اولین کشور آغازگر تنش با طالبان نباشد. عملکرد کشور های منطقه قسمی وانمود میکند که گویا به هر دلایلی که است این دولتها از طالبان هراس دارند. کشور های منطقه در بحث تعاملات جاری شان با طالبان دو تهدید بلقوهه را احساس میکنند.
۱) گسترش فوندامینتالیزم اسلامی ۲) تيوری توطئه استفاده ابزاری طالبان توسط غرب بر ضد منافع پکت سینو- روسیه در منطقه.
پیش منظر
باوجودیکه کمک نقدی غرب به سکتور دفاع و امنیت طالبان پرداخته میشود ملا برادر و تیم قطر هنوز نزد غرب مطرح و محبوب است. اینکه در چه نوع ترکیب جدید ملا برادر از قوم پوپلزی حقانی غلزایی و یعقوب هوتکی را در رس نظام تصور کرد هنوز زود خواهد بود. آنچه مسلم است که طالبان طی دوسال حاکمیت شان تمامی مواد پیشنهادی هردو طرف غرب و شرق را رد کرده اند.
ملا هیبت الله نورزی
نوت: رهبر طالبان ملا هیبت الله به قوم مربوط درانی ، شعبه پنج پای ،شاخه نورزی میباشد. نورزی ها در شعبه پنج پای بزرگترین گروپ استند. قوم نورزی در میسر تاریخ افغانستان به ندرت و یاهم هیچ زمام دست اول قدرت را در اختیار نداشته بودند. تجارب دوسال اخیر همه ما را در بحث رقابت سیاسی درونی طالبان آگا ساخته است که نه فراکسیون قطر و نه هم گروپ حقانب توانایی رقابت علنی و یا مخفی را با امیر المومنین ندارند.
١. سلسله مراتب
٢. نظام امر ونهی
٣. سنت
٤. تعهد
٥. حقوق
٦. قوت نظامی
٧. تضعیف متقابل
رهبران طالبان مناقشه سیاسی درونی را به نفع هم دیگر نمیدانند و همواره تلاش میروزند تا ازینگونه تنش ها جلوگیری شود. تقسیمات قدرت در تشکیلات امارت از نظر رهبران طالب عادلانه انجام یافته و همه رهبری و صفوف به حقوق خود برای مدت مادام العمر دست یافته است.
عللرغم تحریم های بین المللی در رأس شورای امنیت سازمان ملل تمامی کشور های اسلامی و غرب با طالبان مراوده دارند. دفتر سیاسی و سفارت طالبان در قطر که میزبان سفارت خانه ها و دفاتر سیاسی کشور های غربی برای افغانستان است عملاً درآنجا فعالیت دارند. سیاست چشم پوشی کشور های جهان از رفتار ظالمانه طالبان در برابر ملت افغانستان شرم آور و ظالمانه تر از گذشته است. دنیا به طالبان باج میپردازد. ۳۰ ملیون ملت افغانستان به ناحق زجر میکشند اما جهان در برابر طالب سکوت اختیار کرده در تلاش اند آنها را هویت تقلبی ببخشند. ( به عباره دیگر دنیا به طالب: سلام ما میپذیریم که شما تروریست هستید ، اما ببخشید شما تروریست نیستید. خواهش میکنیم یک کمی حقوق زنان را در نظر بگیریند کارمندان بخش اردو و امنیت جمهوریت را نکشید چون در جوامع ما رسانه ها صدا بلند میکنند و مشکلات ما افزایش مییابد )، کشور های منطقه در بحث اهداف خود آماده باج دهی به طالبان استند.
طالبان از تحریم و هشدار شورای امنیت ملل متحد هراس ندارد. طالبان مدعی است که اگر قوانین نافذه در منشور سازمان ملل متحد در مغایریت با شیوه و طرز حکومتداری امارت قرار بگیرد منتفی و قابل اجرا نیست و باید به نفع امارت تغیر کند.
چشم انداز چالش های طالب/پاک
اسلام آباد به دنبال منافع ملی خود در افغانستان از هر ابزاری که در اختیار دارد استفاده می‌کرد و مینماید. اردوی پاکستان تلاش دارد تا روایت خود را در قضیه مدیریت افغانستان و ایجاد نیروی بدیل برای سرکوب طالبان در صورت بغاوت به امریکا و انگلیس به فروش برساند. در ظاهر نظامیان پاکستان امارت طالبان را بانی و حامی گرو های مخالف خود یعنی تی تی پی و جدایى طلبان پشتون و بلوچ خطاب میکنند. به نظر میرسد نظامیان پاکستان نگرانند که مدیریت اوضاع فاتا در قدم اول در میانمدت از کنترول خارج است و این نا امنی به بلوچستان و خیبر پشتونخوا نیز سرایت نموده است. یکی از دلایل عمده را که اردو پاکستان برای جلب بیشتر کمک های نظامی از ناتو در راس امریکا پیش کش مینماید ،همانا گسترش نا امنی از داخل افغانستان به داخل پاکستان عنوان میکند.
آی اس آی در تلاش است تا مدیریت مطلق همه فراکسیونهای داخلی طالبان را عهده دار باشد. احساس میشود زمان اندک برای این ماموریت دیر شده است و طالبان باهمه کشور ها مراوده مستقیم دارند.
آنچه که شایان ذکر است و بقای دراز مدت طالبان را متصور نمیسازد بدرنگی نظام طالبان در ترکیب جوامع همرنگ منطقه است. نظام طالبانی در محاصره جوامع مدرنیزه حوزه فرهنگی قرار گرفته است که از نقطه نظر اخلاق تمدنی و هم پیشرفت بشری همسویی و همخوانی با هم ندارند.
آنچه قابل تذکر است نظام طالبانی همخوانی های فرهنگی و سنتی در چارچوب فوندامینتالیزم اسلامی مادل دیوبند با پاکستان دارند. ایران نیز ائتلاف مقطعی با طالبان را درست مدیریت میکند. اما در آنسوی سکه هم تهران و هم طالبان در بُعد روایت های سلفیزم پان فارسیزم و شیعیزم باهم مخالفت دارند .
با درک شباهت ساختاری نظام طالبانی با جمهوری اسلامی ایران ائتلاف بین آنها منحصر به چگونگی انکشاف روابط طالبان با غرب داشته وابسته به تحرکات ایران ستیزی طالبان است.
فرمان امیر المومنین منحیث خط قرمز در همه امور نظام طالبانی قابل اجراست. هر نوع سرکشی از فرمان امیر کفر و بغاوت شمرده میشود. اینجاست که ارجعیت دگماتستیک شباهت این دو نظام را تمثیل میکند.
تا جائیکه ما مشاهده می نمایم دنیا خود را وادار ساخته است تا عملکرد کنونی طالبان را تحمل کنند. اوایل سال گذشته اعضای شورای امنیت ملل متحد فیصله نمودند که چوکی برای نماینده خاص سرمنشی را برای افغانستان تصویب کند.
تفاهم بین‌المللی بر مبنای سیاست تعامل با طالبان بعد از تعیین نماینده خاص شورای امنیت ملل متحد شکل گرفت . و بیش از یک سال میشود که این پروژه فعالیت دارد. مهمترین دست آورد این مشاور برگزاری مجالس بین المللی غرض راه یابی وایجاد همآهنگی بین ممالک درین قضیه میباشد. طرفهای بین المللی غرض تعین یک پالیسی مشترک جهانی در قبال پذیرش عضویت طالبان در منشور ملل متحد راهکارهای را جستجو و چنه زنی دارند.
قبل از ایجاد دفتر نام برده نیزسیاست جهانی در قبال چگونگی تعامل با طالبان نرم گرفته شده بود. هم دول غرب و هم ائتلاف منطقهٔ ضد غربی در یک رقابت شدید تلاش دارند برگه نفوذی قویتری بالای طالبان داشته باشند. رقابت ها بین بلاک شرق و غرب در پیشدستی روابط با امارت طالبان باعث گردیده است که پروسه به نفع طالبان سریعتر به پیش برود.
غرب تا هنوز یک نماینده سیاسی و یا رسمی طالبات را در قلمرو خود نپذیرفته است. این در حالیکه در اکثر کشور های بلاک شرقی سفارتخانه های طالبان فعالیت دارد.
طالبان در کانتکست سیاست تنش
آیا طالبان فافتح بزرگ جنگ صلیب علیه هُما خود را جا میزند؟
طالبان چه جایگاهی در ردیف کشور های اسلامی برای خود پیش بین استند؟
آیا طالبان آگاهی دارند که در نظم جدید جهانی که در مرحله شکل گیری است جایگاه باوری و ثابت ندارد ولی تنها در استفاده ابزاری کاربرد دارند؟
ترکیب درونی طالبان کماکان شبیی نظامهای ۳۰ سال گذشته در چوکات نفوذ ایدیآلوژیک و معنوی ( جهادی ) و کمیت قوتهای مسلح فراکسیون ها قابل توجه است. بیشترین نیروی مسلح و یا نظامی در جای نخست در اختیار امیر المومنین قرار دارد. به تعقیب آن خلیفه سراج الدین حقانی بزرگترین رقم افراد مسلح را در اختیار دارد. متباقی بر میگردد به ملا برادر و ملا محمد یعقوب و دیگران.
در ظاهر ملا هیبت الله مخالف تامین روابط هر کدام از وزرای خود با کشورهای بیرونی است. اما قسمی که مشاهده میگردد اکثر تعاملات با خارجیها از سوی ملا هیبت الله نظارت میگردد. تشکیل و ساختار ادارات سکتور دفاع و امنیت قسمی اعیار گردیده است که در همه دوایر دولتی و عامه امیرالمومنین چشم و گوش دارد.
جایگاه امیر المومنین انتخابی نیست .
روش انتخاب رهبر در دوره های مختلف در تشکیل طالبان به گونه های مختلف صورت گرفته است.
هر نوع اظهارات رسمی اعضای گروپ قطر و شبکه حقانی که به مزاج امیر المومنین نبوده درین دوسال گذشته که ما شاید آنیم سرکوب گردیده است.
در بعد روابط بیرونی تیم قطر و گروپ حقانی دست آورد های چشمیگیری را درین مدت داشتند . تیم های نامبرده روابط مطلوبی با کشور های حوزه خلیج چین روس ایران هند از مالیزیا تا ترکیه و غیره ایجاد نموده اند.
به نظر میرسد برگهء نفوذی پاکستان بالای طالبان در کل کمرنگ گردیده است. به هراندازی روابط طالبان با کشور های زیربط در قضیه تقویت و توسعه یابد بدانسان نفوذ آی اس آی از بالای طالبان تضعیف میگردد. با آنهم اسلام اباد در صدر لست کشور های پرنفوذ برسر طالبان قرار دارد.
نبض روابط آی اس آی با تمامی طرفهای طالب بازی چک و بالانس است. به هر اندازه بازیگران بین المللی در پرکتیک وارد تعامل با طالب گردد اهمیت و رول استخبارات نظامی پاک پاین می آید.
آی اس آی اسناد سازش دهنده برای بی اعتبار ساختن اکثریت رهبران طالبان در اختیار دارد. آی اس آی از آغاز حاکمیت طالبان تلاش نمود مثل دوره اول طرف اصلی معامله با خارجیها در قبال افغانستان باشد.
با آنهم احساس میشود که اسلام آباد قادر نیست همه تخم ها در یک سبد نگهدارد. درین مرحله اردوی پاکستان قادر نیست از اقدام نظامی بر ضد طالبان بکارگیرد. برخورد های رسانی بین مقامات طالبان و نماینده های دولت پاکستان طی این مدت بار ها صورت گرفته و همانجا روکش گردیده است. روی همرفته احیای مجدد روحیه پشتون زرغون از طرف طالبان در کوتاه مدت همه را بر تاید تمامیت ارضی متحد خواهد ساخت .
باوجودیکه دولت پاکستان درگیری عملی با جنبش های جدایطلبی پشتون بلوچ و مهاجرین دارد حملات متحدد فدائیان تحریک طالبان پاکستان علیه نظامیان آنکشور پندی را نگران ساخته است.
ترفند مناسبات پاک- غرب
کانال روابط اردو با اردو بین پاکستان و امریکا که در دوره جنگ سرد بنیاد شد بعداز چندین سال سردی دوباره قبل از تسلیم دهی قدرت به تالبان فعال گردیده است. در آغاز این تحول اردو صد در صد مدیریت و اداره امور افغانستان را مطالبه داشت و همین اکنون نیز تلاش دارد. اردو پاکستان در تلاش است تا اجندای بدیل را غرض سرکوب طالب زنده نگهدارد. آوانیکه طالبان پس لگد زد این موضوع همگانی خواهد گردید.
ارودی پاکستان از متحدین غربی دوره جهاد ناراض است. اردو ادعا دارد که غرب بدون کمک پاکستان با هزینهء ۳ تریلیون دالر و حدود ۱۵۰ هزار قوای مجهز ناتو و ۳۰۰ هزار نیروی مسلح جمهوریت در افغانستان ناکام ماند.
فوج پاکستان در محور روابط نظامی خود با انگلیس و امریکا بیشتر روی حلقات سرمایدار مهاجر پاکستانی الاصل مقیم در غرب حساب میکند. اردوی پاکستان در تلاش است تا امکانات لوجستیک و مالی را در چارچوب مبارزه علیه تروریزم بین المللی از امریکابدست بیآورد. اردو پاکستان در نظر دارد عملیات بزرگ پاکسازی را در مسیر خط دیورند بر ضد تی تی پی براه باندازد.
اردوی پاکستان در مذاکرات خود با غرب در رس امریکا محور اصلی اهداف خود نابود سازی گرو های تروریستی منجمله تی تی پی را عنوان میکند. پاکستان افزایش نا امنی در جغرافیایی بلوچستان و خیبر پشتونخواه را تهدید مستقیم بر امنیت تسلیحات اتمی خود عنوان میکند. و ازین زوایه منابع بزرگ مالی را از غرب بدست میآورد و متاسفانه اکثر این مبالغ را در جنگ نیابتی کشمیر و بر ضد سرکوب جنبش های آزادیبخش پشتون زرغون و بلوچستان استفاده میکند.
اسناد و شواهد متعدد در منابع باز بدسترس همگان قرار دارد که افغانستان بزرگترین تولید کنندهٔ کوکنار در جهان است. بلترتیت قاچاق مواد مخدر از سرحدات افغانستان به بیرون صورت میگیرد. افغانستان بزرگترین سرحد را با پاکستان دارد. کشور های آسیای مرکزی روسیه ایران ترکیه و اروپا نیز ازین ناحیه متضرر است و منابع بزرگ مالی را در جهت مهار آن مصرف مینماید. در اکثر مجالس بزرگ سازمان های منطقهٔ و بین المللی کشور های متذکره عدم رضایت خود را درین بخش بارها ارایه نموده است. اما دولت پاکستان خاموش است.
